ఓ గొప్ప సాయంకాలంశివారెడ్డి కవిత్వంలో ఆమె

నిన్న 28.4.2009 ఓ గొప్ప సాయంకాలం
-----------------
ఉదయమే ఒక పోను వచ్చింది. హలో అన్నవెంటనే గుర్తు పట్టాలేదు. అంతలోనే నేను శివారెడ్డిని అని అవతలై స్వరం. సాయంకాలం మిత్రు కలుస్తున్నారు నీవుకూడా వస్తే బాగుంటుంది కలిసి చాలకాలం అయ్యింది, అలగే ఎవరైనా మిత్రులుకు తెలియపర్చు అన్నారు. బషీర్బాగ్, ప్రెస్ క్లబ్ సాయత్రం 6 గటలకు. కొద్ది సేపు నన్నునేను నమ్మలేకపోయాను.

నగరంలో రకరకాల పరుగుల మద్య, ట్రాఫిక్ జాములమద్య సమయానికి చేరటం కొంచెం కష్టమే అయ్యింది. తీరా వెల్లేసరికి అది మిత్రుల కలయిక కాదు. శివారెడ్డి కొత్త పుస్తకం సభా కార్యక్త్రమం. ఘుడిపాటి, పెన్నా కలిసి శివారెడ్డి కవిత్వంలోచి స్త్రీ దృక్పద కవితల్ని ఏరి ఒక్కచోట చేర్చిన పుస్తకం. నేనువెళ్ళేసరికి వేణు మాట్లాడుతున్నారు. తర్వాత శివారెద్ది కొన్ని కవితల్ని చదివారు. అన్నీ నేను ఏదో ఒక సందర్బంలో చదివినవే అయినా ఆయన చదువుతున్నప్పుడు కొత్తవేమొ అంపించాయి.

కవిత్వ వినటం ఒక అద్బుత జ్ఞాపకమైతే వచ్చిన మిత్రులు మరీ ఎక్కువ ఆనందాన్ని నింపారు. వెన్నెల కుండపోతగా కురిసినట్టు, అందరూ సాహిత్య కారులే, కవులు కథకులు పత్రికలు. మరచిపోలేని జ్ఞాపకం.

శివారెడ్డి కవిత్వంలో ఆమె
- పెన్నా శివరామకృష్ణ, గుడిపాటి
( శివారెడ్డి కవితా సంకలనం ‘ఆమె ఎవరైతే మాత్రం’ పుస్తకానికి ముందుమాట)

ప్రతి కవీ ఏదో ఒక సందర్భంలో ఎవరో ఒక స్త్రీ గురించి కవిత రాసే ఉంటారు. శివారెడ్డి రాసినంత విస్తృతంగా స్త్రీ ఇతివృత్త కవితలు రాసిన తెలుగు కవి మరెవరూ లేరనే చెప్పాలి. శిశువుగా, బాలికగా, మగవాడి వంచనకు గురైన అభిమానవతిగా, ‘ప్రపంచానికి ముగుతాడేసి తన వెంట నడిపించుకుపోతున్న’ ధీరగా, తన ప్రాణాన్ని పంచుతూ పురిటినొప్పులు సహించే మాతృమూర్తిగా, జీవకారుణ్యాన్ని వర్షించే తల్లిగా, పురుషుడి అన్ని దాష్టీకాలను భరించే నిశ్శబ్దపు పసుపు ముద్దలాంటి మధ్యతరగతి గృహిణిగా, స్కూటీ గుర్రం మీద దౌడు తీసే నేటి తరం విద్యార్థినిగా, యువతిగా, ఉద్యోగినిగా స్త్రీ జీవితంలోని వివిధ దశలను, వివిధ పార్శ్వాలను అత్యంత స్పష్టంగా, గాఢంగా, ఆత్మీయంగా శివారెడ్డి పరామర్శించారు.

ఆమె ఎవరైతే ఏం
ఆ కన్నీళ్ళు నావే
ఆమె ఎవరైతేం
ఆ ఆవేదనా నాదే...
ఆమె ఎవరైతేం
ఆమె నా ఆలోచన
ఆమె ఎవరైతేం
నా లోపలి అద్దం మీద చెరగని ముద్ర
ఆమె ఆనవాళ్ళు
నా అక్షరాల్నిండా ప్రత్యక్షం
ఈ వాక్యాలు ‘నేత్రధనుస్సు’ (1978)లోని ‘ఆ కన్నీళ్ళు నావే’ అనే కవిత లోనివి. స్త్రీ పురుషుల మధ్య ఆవేగాత్మకమైన బంధాన్ని తెలిపే ‘నుదుటి మీద రెండు పెదవులు’ 1975 (‘చర్య’ కవితా సం పుటి) నాటిది కాగా, దాంపత్య జీవితంలో క్రమంగా ఏర్పడిన సంక్లిష్టతను తెలిపే ‘ముళ్ళు’ అనే కవిత 1978లో (‘నేత్రధనుస్సు’) రాసినది.

వీటిని గమనిస్తే సుమారుగా గత నాలుగు దశాబ్దాల ఆయన కవిత్వంలో ‘ఆమె’ ఒక ప్రధాన అంతఃస్రోతస్విని అని తెలుస్తుంది. ‘ఆ కన్నీళ్ళు నావే’ అనే కవితలోని ‘ఆమె ఎవరైతే ఏం’ అనే తొలి వాక్యమే ఆ తర్వాత అప్రయత్నంగా ‘ఆమె ఎవరైతే మాత్రం’ (1989) అనే శీర్షికగా పరిణమించిందని గుర్తించడం కష్టంకాదు. తల్లి లేని బాల్యం, తల్లిప్రేమ నెరుగని బాల్యం అనంతర జీవితాన్ని ప్రతి కూలంగా ప్రభావితం చేయటం లోకంలో సాధారణంగా కనిపిస్తుంటుంది. అలాంటి బాల్యం దుందుడుకుతనాన్ని పెంపొందించడమో, మనుషుల పట్ల, లోకం పట్ల ఒక పగను, ప్రతీకారేచ్ఛను ప్రేరేపించడమూ, చివరకు ఆత్మ విధ్వంసానికి దారితీయడమూ జరుగుతూ ఉంటుంది.

‘అయిదేళ్ళ ప్రాయంలో తల్లిని పోగొట్టుకున్న ఒక పల్లెటూరి బాలుడికి ప్రపంచం ఒక వేయితల నాగుపాము. జీవితం ఒక భయం, ఒక దరిద్రం, ఒక అనాదరణ... ఆనాథ బాల్యాలు కానీ ఆర్ద్రత లోపించిన పిలుపులు గానీ, ఏకాకితనాలు కానీ, ఆర్థం కాని సంబంధాలు కానీ అన్నీ... అన్నీ భయం భయంగా నాలో మిగిలి నా అంతర్లోకాలన్నింటినీ ముట్టించి ఊదరబెట్టి ఊపిరాడక అరిస్తే, అమ్మా! అంటే పలికే గొంతు లేనప్పుడు- బహుశా ఇవన్నీ నా కవిత్వంలో అదృశ్యంగా నర్తిస్తూ ఉంటాయేమో! (చూడు: ‘మనిషి బతుక్కి అర్థం సమూహంలోనే!’ - ‘జైత్రయాత్ర’ కవితా సంపుటి) అని శివారెడ్డి చెప్పుకున్నారు.
బాల్యంలోని కష్టనష్టాలకు కారణాలను నిష్పాక్షికంగా విశ్లేషిం చుకొని, మనుషుల మనస్తత్వాన్ని, లోకాన్ని సానుకూల దృక్పథం తో పరిశీలించడమూ, తనకు దొరికిన ఏ కొద్ది ప్రేమనైనా అపురూపంగా స్వీకరించడమూ, తాను పొదలేకపోయిన ప్రేమను ఇతరులకు పంచడం ద్వారా ఆనందాన్ని అనుభవించడమూ, సాధన పూర్వక ఆచరణగా, ఆచరణాత్మక అభ్యాసంగా మార్చుకోవడం విశేషం. ప్రతి దానిని అనుమానిస్తూనే, విశ్లేషించుకుంటూనే (ప్రతికూల దృష్టిని అలవరచుకోకుండా) సానుకూల పార్శ్వాలకే ప్రాధా న్య మివ్వడం, సంలీనమవ్వడం సులభసాధ్యమేమీ కాదు. తల్లి ప్రేమ తెలియని, ఇంటి పనులు, వ్యవసాయ పనులు చేసుకొంటు న్న కుర్రాడికి విశాఖపట్టణమూ, విశ్వవిద్యాలయపు వీధులూ, తొలి యౌవనంలో హైదరాబాదు సంక్లిష్ట రాజకీయ, సాహిత్య వాతావరణం మలి యౌవనంలో ఎన్నో పాఠాలు నేర్పి ఉంటాయి.

అన్ని పాఠాలను, గుణపాఠాలను సానుకూల దృక్పథంతో స్వీకరించడం ఆయన వ్యక్తిగత, సాహిత్య, జీవిత పరిణామక్రమానికి మూల కారణంగా గ్రహించవచ్చు. ఈ దృక్పథమే, ఈ రకమైన జీవన విధానమే స్త్రీ పట్ల అపారమైన ఆయన ప్రేమకు ప్రధాన ప్రేరణగా ఊహించవచ్చు.అన్ని బంధాలను, అన్ని రకాల మానవ సంబంధాలను గతితార్కిక దృష్టితో పరిశీలిస్తూనే, ఆత్మీయతలకు, అనుబంధాలకు మూలమైన అవసరాలను, అన్ని దృక్పథాల పరిమితులనూ పరిగణనలోకి తీసుకోవడం, వాస్తవిక జీవన అనుభూతులకు ప్రాధాన్య మివ్వడం- ఈ కవి ఇతర కవితలలో వలెనే స్ర్తీ ఇతివృత్త కవితలలోను కనిపిస్తుంది.

ప్రతి వస్తువుకు, ప్రతి స్థితికి, ప్రతి ఉద్వేగానికి, ప్రతి సిద్ధాంతానికి ఉండే రెండు చివరలను ఈ కవి అర్థం చేసుకున్నారు. ప్రతిదానికీ ఉండే పరస్పర వ్యతిరేక పార్శ్వాలను ఏకకాలంలో దర్శిస్తూనే దేనిని ఎక్కడ, ఎంతవరకు అన్వయించుకోవాలో గ్రహించగలగడమూ, అన్ని చలన సూత్రాలనూ గమనిస్తూనే తక్షణ సన్నివేశాల లో, అనుభవాలలో తనను తాను మిళితం చేసుకోవడమూ, హుద య పూర్వకంగా, సంకల్ప సహితంగా అనుభవించగలగడమూ ఒక అంతర్ముఖ సాధన. అభిప్రాయాల పరంగా,దృష్టికోణాల పరంగా, సిద్ధాంతాల పరంగా వైరుద్ధ్యాలు లేకుండా కవితాత్మకం గా వ్యక్తీ కరించగలగడం బహిర్ముఖ అక్షర తపస్సు.
అనుభూతి నుంచి ఆలోచనకు, ఆలోచన నుంచి అనుభూతి వరకు సాగే నిరంతర కవిత్వ హేల ఇది. భుజం మీద అడ్డంగా గడకర్ర పట్టుకుని తాడు మీద నడుస్తున్న గారడీ పిల్ల శివారెడ్డి కవిత్వం. అనుభూతికి ఆలోచనకు మధ్యనున్న దృశ్యాదృశ్య విభజన రేఖే ఆ తాడు.

ఒక సన్నివేశాన్ని, సంఘటనను లేదా అనుభవాన్ని ఉన్నది ఉన్నట్లుగా వర్ణించడం ఒక పద్ధతి. కవిగా, బౌద్ధిక విశ్లేషణాపూర్వకంగా ఒక సన్నివేశాన్ని వర్ణించడం రెండో పద్ధతి. ఒక సన్నివేశ వర్ణనతో ఆరంభించి, ఆ సన్నివేశ నేపథ్యాన్ని విశ్లేషిస్తూ, తిరిగి నిర్దిష్ట సన్నివేశ ప్రస్తావనతో ముగించడం మూడవ పద్ధతి. ఈ మూడు పద్ధతులూ ఈ కవి ఇతర కవితలలోలాగానే ఈ స్త్రీ ఇతివృత్తి కవితలలోనూ కనిపిస్తాయి.
సగటు మగాడిలా ఎక్కడా స్త్రీని తప్పు పట్టకుండా, న్యూనపరచకుండా, ఆమె ప్రతి కదలికకూ, ప్రతి ఆలోచనకూ, ఆచరణకూ కారణాలను వ్యవస్థలో వెతుక్కుంటూ ‘ఆమె’ను అపార సానుభూతితో, ప్రేమతో, కరుణతో ఆశ్లేషించుకోవడం ఈ కవితలలోని ప్రత్యేకత.

ఒకరు మరొకరి మీద ఆధారపడడం ‘వ్యవస్థ’ కల్పించిన కుట్ర అని భావిస్తూనే, పురుషుడి అస్తిత్వం నిరంతరం ‘ఆమె’ మీద ఆధారపడిందనే భావాన్ని ‘ఆమె కలదు, నువ్వు లేవు’ అనే వాక్యాలలో వ్యక్తం చేశారు. ‘ఆమె కలదు, నువ్వు లేవు’ అనే మాట ఉద్వేగాత్మకంగా అనిపించవచ్చు. కాని వ్యక్తిగత జీవిత లక్ష్యాలను ఏదో ఒక మేరకు సాధించిన (తన వ్యక్తిగత జీవననేపథ్యాన్ని నిష్పాక్షికంగా వి శ్లేషించుకోగలిగిన) ఏ పురుషుడైనా ఈమాటలతో ఏకీభవిస్తాడు.

నిత్య చైతన్యం, నిత్య ఉత్సాహం, నిత్య సహనం, గూఢత్వం- ఇవేవీ ఎవరికీ పుట్టుకతోనో, వారసత్వంగానో సంక్రమించేవి కావు. కాని ప్రతి సగటు స్త్రీ వీటిని అభ్యసిస్తూనే ఆచరిస్తూ, ఆచరిస్తూనే అభ్యసిస్తూ జీవన పోరాటాన్ని కొనసాగిస్తుంటుంది. వ్యవస్థలోని లైంగిక వివక్ష వల్ల స్ర్తీలు తమకు తెలియకుండానే తమ అస్తిత్వం కోసం అలవరచుకొన్న లక్షణాలివి. స్త్రీల ‘స్వభావాని’కి కారణాలైన ఇలాంటి బాహిర ప్రభావాలను గమనించ లేక (గమనించినా అంగీకరించలేక) స్త్రీ హృదయాన్ని, స్త్రీ చిత్తాన్ని, బుద్ధిని గూర్చి అనేక అపోహలను పురుషాధిపత్యం సూత్రీకరించింది; సిద్ధాంతీ కరించింది. స్త్రీలు ‘రహస్య రసాధిదేవతలు’ అని ఈ కవి అనడం అపూర్వం. ఇది స్త్రీల సహజ చిత్తవృత్తిని తెలుపుతూ, దాని వెనుకనున్న స్త్రీల మానసిక, సామాజిక కారణాల అన్వేషణకు ప్రేరణ నిస్తుంది.

తన ప్రాపంచిక దృక్పథానికి వ్యతిరేకం కానంతవరకు ఏ వస్తువును స్వీకరించడానికైనా, ఏ విధంగా వర్ణించడానికైనా ఈ కవి వెనుకాడరు. (ఈ కవితలన్నీ ఒకే కాలంలో, ఒక క్రమంలో రాసినవి కావన్నది తెలిసిందే.) వివిధ కాలాలలో, వివిధ మానసిక స్థితులలో అనుభవమే ప్రమాణంగా, ఆయా దృశ్యాల, సన్నివేశాలలోని వాస్తవికతే ప్రమాణంగా రాసిన కవితలివి. ‘నిజాయితీ లేకుండా, గాఢంగా నమ్మకుండా ఒక్క అక్షరం కూడా రాయలేదు’ అని ఆయ నే చెప్పుకున్నారు. గాఢంగా అనుభవించకుండా ఆయన రాయరు. అనుభవించలేకపోతే, ఒకానొక వస్తువు మనసును పట్టి పీడించే వరకు ఆగుతారు. లేదా మనసుకు పట్టించుకోవడానికి కొన్ని వారాలపాటు, నెలల పాటు ప్రయత్నిస్తారు.

‘నాకు రెండు టేబుళ్ళ కవతల’, ‘వాళ్ళు మాట్లాడుకుంటున్నారు’ అనే కవితలను, ‘అప్పుడి వేమీ’, ‘నుదుటి మీద రెండు పెదవులు’, ‘ఒక ఆడ- ఒక మగ’, ‘ఒక ప్రక్రియ’, ‘ఒక దీపం’ మొదలైన కవితలను ఒక వరుసలో చదివినప్పుడు- వీటిలో భావవైరుద్ధ్యమున్నట్లు వెంటనే అనిపించవచ్చు.స్త్రీ , పురుషుల లేదా భార్యాభర్తల బంధాలలోని వివిధ దశలను, వాస్తవిక స్థితిగతులను, వైరుద్ధ్యాలను, సంక్లిష్టతలను ఈ కవితలు ప్రతిఫలిస్తాయి తప్ప, కవిలోని భావవైరుద్ధ్యాలను కావని గ్రహించాలి. ఇంతకుముందే అనుకున్నట్లు ఈ కవి తన ప్రాపంచిక దృక్పథాన్ని ఎంత సీరియస్‌గా తీసుకుంటారో వస్తు, వ్యక్తీకరణల్లో అంత స్వేచ్ఛగా వ్యవహరిస్తారు.

‘స్త్రీవాద ధోరణి ఇంతకు ముందు మనం స్పృశించని కొన్ని అంశాలను ముందుకు తెచ్చింది. వాళ్ళ జీవితాలలో మనం చూడని, చూడలేని చీకటి కోణాలను అది వ్యక్తీకరిస్తున్నది. నేనైతే మనస్ఫూర్తిగా స్త్రీవాద ధోరణిని ఆహ్వానిస్తున్నాను’ అని ఒక ఇంటర్వ్యూలో శివారెడ్డి చెప్పారు. స్త్రీవాదం ఆరంభానికి చాలా కాలం ముందు నుంచే స్ర్తీల హక్కులు హరింపబడడాన్ని, పురుషాధిపత్యాన్ని నిరసిస్తూ ఈ కవి రాశారని ఈ సంపుటిలోని కొన్ని కవితల రచనల తేదీలను పరిశీలిస్తే తెలుస్తుంది. అందువల్ల స్త్రీవాదం వల్లనే శివారెడ్డి ఇలాంటి కవితలు రాయగలిగారనేది పూర్తిగా సత్యం కాదు. కాకపోతే స్త్రీవాదం ఆయన ‘చూపు’కు మరింత ‘పదును’ పెట్టిందని, స్త్రీ ఆంతరిక, భౌతిక జీవితాలలోని మరికొన్ని కొత్త కోణాలను చూసే అవకాశాన్ని కల్పించి ఉంటుందని ఊహించవచ్చు. స్త్రీ విముక్తిని గాఢంగా కాంక్షించే ఈ కవి, పోరాటపంథా ఏ విధంగా ఉండాలనేది ఎక్కడా సూటిగా చెప్పినట్లు లేదు. పై ఆంగ్ల వాక్యాల సారాంశాన్ని అంగీకరిస్తే,స్త్రీ విముక్తిని గురించిన శివారెడ్డి అభిప్రాయాలు సోషలిస్టు ఫెమినిజానికి దగ్గరగా ఉన్నట్లు చెప్పవచ్చు.
-0-
గాఢానుభూతిలో ‘ధిక్కారాన్ని’ మిళితం చేయడం ఈ కవి కవిత్వంలో కనిపించే ఒక ముఖ్య లక్షణం.
ఒక వస్తువులోని తనదైన ‘విలక్షణత్వాన్ని’ నిదర్శన పరంపరల తో మరింత ఎక్కువ చేసి చూపడంలో ‘కారికేచర్‌’ లక్షణం కనిపిస్తుంటుంది. అలాగే పట్టరాని ఆగ్రహంలోను భాష, భావాల పరం గా ఒక సంయమనాన్ని కూడ ఈ కవితలలో గమనించవచ్చు.శివారెడ్డి కవితల్లో ‘చిన్న’, ‘పెద్ద’ కవితలు వేటికవి ప్రత్యేకంగా ఉంటాయి. చిన్న కవితలలో ‘భావాంశాల’ మధ్య సమతుల్యానికి, ముగింపుకు ప్రాధాన్యముంటుంది. ‘శీర్షిక’ కూడా కవితలో భాగమై కవితను మరింత ధ్వన్యాత్మకం చేస్తుంటుంది. ‘పెద్ద’ కవితల్లో నిర్వహణకు, వర్ణనలకు, ఆద్యంతాల మధ్య వస్తు ఐక్యతకు ప్రా ముఖ్యముంటుంది. ‘ముళ్ళు’, ‘సారాంశం’, ‘వెన్నెల’, ‘ముఖే ముఖే విషాదంలో...’ మొదలైన ‘చిన్న’ కవితలను చదివితే ఈ శిల్ప రహస్యాలను అర్థం చేసుకోవచ్చు.
‘రూపం’లో సామ్యం (పోలిక) అవ్యక్తంగా ఉంటుంది. దానివల్ల కవిత్వానికి సాంద్రత వస్తుంది. రూపక నిర్మాణం కవి సత్తాకు ఒక నిదర్శనం. ‘పురాతన విలువ మేకు’, ‘ఆదర్శాల రాగిచెంబు’, ‘ముగుతాడేసి ప్రపంచాన్ని నడిపించుకుపోవడం’, ‘శూన్య నేత్రాల గృహం’, ‘కిరణాలు రెక్కలొచ్చి ఎగిరిపోవడం’ మొదలైన రూ పకాలలో, ప్రయోగాలలో నైరూప్యాలను సారూప్యాలతో పో ల్చడం, ప్రాణి ధర్మారోపణలు, సినెక్‌డకీ (), మెటానమీ () లు అన్నీ కలగలిసిపోవడం చూస్తాం. ‘చీకటి మొక్క’, ‘యిసుక సముద్రా ల సామ్రాజ్యం’, ‘ముకు ర పుష్పం’ లాంటి ప్రయోగాలు ఎన్నెన్నో... కవిత్వ సాంద్రత కోసం ఈ కవి చేసే సమాస, పదబంధ కల్పనలకు ఇవి స్వల్ప ఉదాహరణలు.

‘ఆమె చేతుల్లో ఎండిపోయినా, పండిపోయినా, రాలిపోయినా గొప్ప భాగ్యమే’- ఇలాంటి అనేక సందర్భాలలో క్రియాపదాల ద్వారా ఉపమానోపమేయాలను ధ్వనించడం ఈ కవి అనుసరించే మరో పద్ధతి. పరాత్మకంగా (ఆబ్జెక్టివ్‌గా), సాక్షీమాత్రంగా ఒక సన్నివేశవర్ణనను ఆరంభించి మధ్య, మధ్య కవిగా లుగజేసుకుంటూ, వ్యాఖ్యానిస్తూ తిరిగి వర్ణనను కొనసాగించి స్వీయ వ్యాఖ్యతో ముగించడం శివారెడ్డి కవిత్వ నిర్వహణ పద్ధతులలో ప్రధానమైనది (శివారెడ్డి కవిత్వ నిర్వహణ పద్ధతులను గూర్చిన మరింత విస్తృత చర్చ కోసం ‘శివారెడ్డి కవిత్వం- పరిణామ వికాసాలు’ పుస్తకం చూడవచ్చు). ప్రసుత సంకలనంలోని ఏ కవితను, ఏ భాషలోకి అనువదించినా ఆయా కవితల వన్నె తగ్గదు. వస్తుపరమైన విశ్వజనీనత, అనుభవ గాఢత, అభివ్యక్తి నవ్యతలను ప్రతిఫలించే కవిత్వ నిర్మాణ శిల్పం దీనికి ప్రధాన కారణాలు.

ప్రతి కవీ ఏదో ఒక సందర్భంలో ఎవరో ఒక స్త్రీ గురించి కవిత రాసే ఉంటారు. శివారెడ్డి రాసినంత విస్తృతంగా స్త్రీ ఇతివృత్త కవితలు రాసిన తెలుగు కవి మరెవరూ లేరనే చెప్పాలి. శిశువుగా, బాలికగా, మగవాడి వంచనకు గురైన అభిమానవతిగా, ‘ప్రపంచానికి ముగుతాడేసి తన వెంట నడిపించుకుపోతున్న’ ధీరగా, తన ప్రాణాన్ని పంచుతూ పురిటినొప్పులు సహించే మాతృమూర్తిగా, జీవకారుణ్యాన్ని వర్షించే తల్లిగా, పురుషుడి అన్ని దాష్టీకాలను భరించే నిశ్శబ్దపు పసుపు ముద్దలాంటి మధ్యతరగతి గృహిణిగా, స్కూటీ గుర్రం మీద దౌడు తీసే నేటి తరం విద్యార్థినిగా, యువతిగా, ఉద్యోగినిగా స్ర్తీ జీవితంలోని వివిధ దశలను, వివిధ పార్శ్వాలను అత్యంత స్పష్టంగా, గాఢంగా, ఆత్మీయంగా శివారెడ్డి పరామర్శించారు.

భౌతిక, సామాజిక జీవితాలలో స్ర్తీ ఎదుర్కొంటున్న పక్షపాతాలతోపాటు, స్ర్తీ పురుషుల సంబంధాలలోని అనేకానేక సమస్యలతోపాటు, ఉద్వేగపరమైన సంఘర్షణలను, స్ర్తీ, పురుషుల చిరకాల సాంగత్యానికి మూలమైన సర్దుబాట్లను కూడా అంత వాస్తవికంగా విశ్లేషించడం ఈ కవితలలోని ప్రధాన వైశిష్ట్యం. తన కవిత్వానికి, తన కవిత్వమే ‘ముందుమాట’గా, ‘చివరిమాట’గా శివారెడ్డి భావిస్తారు. ఈ కవితలను కాలక్రమంలోను, వస్తుపరమైన విభజన దృష్టితోను పలుమార్లు చదివినప్పుడు కలిగిన ఆశ్చర్యానందాలను నిగ్రహించుకోలేకనే ఈ నాలుగు మాటలు రాయాల్సి వచ్చింది. ఈ సంకలనం తీసుకురావడానికి అనుమతించిన శివారెడ్డికి హార్థిక కృతజ్ఞతాభి వందనాలు.

అలలపై కలలతీగలపై మీటిన రాగం

మంచి వ్యాసాన్ని రాసిన తాడేపల్లి వారికి, అరుణ పప్పు గారికి

చదివి స్పందిచి ఫోనులు చేసినవారికి, ఎస్.ఎం.ఎస్. చేసినవారికి

వేగులు పంపినవారికి
గుంపులో పలుకరించినవారికి

అందరికి ధన్యవాదములు
చిన్న సూచన : నేను మద్యపానాన్ని మానే ప్రయత్నం 1999 - 2003 మద్య చేసాను, మానివేసాను అప్పటినుండి దానిజొలికి నేను వెళ్ళలేదు.
అలా సాహిత్యం, బైబిలుసాహిత్యం నన్ను కట్టడిచేసాయని చెప్పడానికి సంతోషిస్తున్నాను.




http://www.andhrajyothy.com/navshow.asp?qry=/2009/jan/18navya6

రెండు చందమామలు - సమీక్ష - ఆంధ్ర జ్యోతిలో

http://www.andhrajyothy.com/sunday/sundayshow.asp?qry=2008/24-8/newbooks

మందారమాలతో మరుమల్లె ముచ్చట్లు - "స్నేహమా" బ్లాగ్సమిక్ష

రాధిక గారికి,
కవిత్వమనేది హృదయాంతరాళాలలో దాగివున్న జలనిధి. బయటకు రావడానికి నిరంతరం ప్రయత్నిస్తూనే వుంటుంది. ఆ ప్రయత్నం నిత్య జీవితంలో జరుగుతూనే వుంటుంది. కొన్ని సమయాలు, కొన్ని సందర్భాలు, కొన్ని పరిస్థితులు, కొందరి ప్రభావం తటస్థించడం ద్వారా అది బయట పడుతుంది. అలా వస్తూ అది ప్రవాహమౌతుంది. ఆ ప్రవాహానికి దిశ, లక్ష్యాలను నిర్ణయించడానికి ఒక క్రమశిక్షణాత్మకమైన పరిశ్రమ అవసరమౌతుంది. ఈ ప్రవాహంలో వెలువడే కవిత్వం ఒక అంత:సూత్రాన్ని పాటిస్తూ తెలియకుండానే ధ్వని సమన్వయం చేసుకుంటుంది. ఇలా జరగటానికి బాల్యము, జన్మస్థలాలు, పరిసరాలలోని పెద్దల స్ఫూర్తి, చదువు నేర్చుకున్న మూలాలు దోహదంచేస్తాయి. స్పందించే హృదయం కొనుక్కుంటేనో, సాధన చేస్తేనో వచ్చేది కాదు. సహజసిద్ధంగా గోరుముద్దలు, లాలిపాటలతో మొదలై శ్రమైక జీవనంనుంచి అంతరంగాలలో పాదుకుంటుంది.
ప్రస్తుత సాహిత్యం, విప్లవసాహిత్యమే సాహిత్యమన్న స్థితినుంచి, వివిధ ధోరణులు విభిన్న వర్గాలుగా విడిపోతున్న దశ, ఏ వాదాలు దేనికి మార్గదర్శకంగా నిలుస్తాయోననే సందిగ్ధత ఓ ప్రక్క, మరో ప్రక్క కెరీర్ ఓరియెంటేషన్ పెరిగి ఇంటర్ మీడియట్ స్థాయినుంచే తెలుగును వదిలేస్తున్న నేటి విద్యావిధానాలు, కార్పొరేట్ చదువులు వీటన్నిటి మధ్య యువత కవిత్వాన్ని ఆస్వాదిస్తున్నదా అనే పరిస్థితి. వలసలు, వలసలవల్ల ఏర్పడే “డయస్పోరా” మరో ప్రక్క.
తెలుగునాట విరివిగా కవిత్వం వస్తున్నది, కవిత్వ పుస్తకాలు వస్తున్నాయి కాని అమ్మకాలు లేవు. అసలు ఇవి ఎంతవరకూ యువతకు చేరుతున్నాయి అనేది పెద్ద ప్రశ్న. ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో కొత్త కవి, అందులోనూ యువకవుల పుట్టుక చాలా సందిగ్ధంగా వున్నదశలో రాబోయేకాలంలో కొత్తకవులు పుడ్తారా అనేదికూడా ప్రశ్నే.
ఇలాంటి భిన్నత్వం మధ్య మీరు కవిత్వం రాస్తున్నందుకు మిమ్మల్ని అభినందిస్తున్నాను. నేను కవిత్వాన్ని చదువుతున్నప్పుడు కొన్ని విషయాలను దృష్టిలో వుంచుకొని చదవటం అలవాటయ్యింది
చదవగానే వచ్చే తక్షణ స్పందన
అక్షరాలలో అంత:సూత్రం ఏమైనా కనిపిస్తుందా
అక్షరాలు ఏమైనా మోసుకొని వస్తున్నయా (ప్రతీకలు)
వీటిల్లోంచి నాకు(ఇప్పటికి) ఏమైనా పనికివస్తుందా
ఇలా కొన్ని విషయాల దృష్టితో చదువుతుంటాను. అందులో కొన్ని తాత్కాలిక ఆనందానిస్తాయి, కొన్ని ఆలోచింపచేస్తాయి, కొన్ని వెంటాడుతుంటాయి . అలాంటివి మీ కవిత్వంలో నాకు కొన్ని కనిపించాయి.
ఎక్కువగా అన్నీ ఒకలాగే వుండటంవల్ల అన్ని కవితలూ కోట్ చెయ్యటం లేదు. ప్రత్యేకమని నాకు అనిపించినవే వుదహరిస్తున్నాను. కవిత్వంలో ఇలాగే వుండాలనే నిర్దిష్టాలు ఏవీలేవు. నేను చెప్పినవే ప్రమాణాలు కాదు. నాకు అనిపించినవి మాత్రమే చెప్పడానికి ఒక ప్రయత్నం, అది మీకు ముందుముందు వుపయోగ పడాలని ఆశ.
కవిత్వం రాయడమే కాకుండా బ్లాగుల్లో వుంచడం, దానికి సందర్భోచితంగా ఫోటోలు జోడించడం, బ్లాగు తెరవగానే పాట వినిపించడం, ఇలా మీరు కంప్యూటరు టెక్నాలజీని వినియోగించుకోవడం నాకు బాగా నచ్చిన ఆంశాలు. కవితకు బొమ్మ వేసి ముద్రించడం పత్రికల్లో పద్ధతి. ఫోటోను పొందుపరచడం బ్లాగుల్లో సౌలభ్యం. మీరు ప్రతీ కవితకు ఓ ఫోటోను జతచేస్తారు. ఫోటోను ఎన్నుకుని కవిత రాసినా, రాసినదానికి ఫోటో వెదుక్కుని పెడ్తున్నా ప్రకృతి సౌదర్య స్పృహ అంతర్గతంగా మీలోదాగి వుంది (ఈస్తటిక్ సెన్స్అంటారు).
ఈ కవిత్వాన్ని ఎన్నిసార్లు చదువుతున్నా చిత్రమైన అనుభూతి కలుగుతుంది. అది చాలాసార్లు నదిలోనో, సముద్రానికో స్నానం కోసం వెళ్ళినప్పుడు చిరుకెరటాల మధ్య మోపే మొదటి అడుగు పొందే నీటి స్పర్శలాంటిది. లోపలికెళ్ళేకొద్దీ ఆ స్పర్శ, అనుభూతి మారిపోతుంది. మళ్ళీ ఎప్పుడైనా మొదటిపాదం పెట్టాల్సి వచ్చినప్పుడు అదే అనుభూతి, అదే స్పర్శ..
బహుశ: మొత్తం కవితల్లో వస్తువు ఇంచుమించు ఒకటే అవటం వల్ల ఇలా అనిపించవచ్చు.
మీరు, మీ స్నేహితులు పంచుకున్నదేదైనా అందులో దాగివున్నది ప్రేమ మాత్రమే. ఆ ప్రేమే మీచేత ఇన్ని అక్షరాలను మాలలుగా తోరణాలను అల్లిస్తుంది.
మీ కవిత్వంలో కనిపించిన అనుభూతులు పాతబడిపోయిన కవిత్వమని తలుస్తారు కాని అందులోంచి ఒక కొత్త వ్యక్తీకరణ కనిపిస్తుంది. అనుభూతిని చెప్పటంలో తాజాతనం కనిపిస్తూ వుంటుంది. ఆ తాజాతనం ఎవ్వరినైనా ఆకర్షిస్తుంది. జ్ఞాపకాలనో, అనుభవాలనో, అనుభూతులనో తట్టిలేపుతుంది.
బేలతనం, అమాయకత్వ లక్షణాలను తొలగించుకోవల్సిన, బయటపడవల్సిన అవసరం వుంది.
కవిగాని, రచయితగాని దైనందిన జీవితంలో ఎదుర్కొంటున్న అన్ని రకాల అంశాలనుండి ప్రభావితమై, దాని ప్రభావం రచనల్లో అంతర్లీనంగానైనా కనిపిస్తుంది అని విమర్శకులు చెపుతారు. ఆ కోణంలో చూస్తే కన్నీళ్ళు, ఒకలాంటి నిస్పృహ, ఎడబాటు ఎక్కువగా కనిపిస్తాయి మీ కవితల్లో.
ఆలోచనలను ఎక్కువగా పోజిటివ్ వైపు మళ్ళించడం కనిపిస్తుంది. అది మిగతావాటిని అధిగమిస్తుంది కూడా.
ఐతే కొన్నిచోట్ల వాస్తవ విరుద్ధమైన పదాలు వున్నాయి.
ఉదా : చల్లని చీకటి తెచ్చిన చక్కటి చుట్టాన్ని చూస్తుంటే
చప్పున మెదిలిన నచ్చినవాడి రూపం ఇది పరస్పర విరుద్ధభావన. గమనించండి.
ఇందులో చీకటి వాస్తవం. చీకటి భయానికి, తెరమాటుతనానికి, వికృత చేష్టలకు , చెడ్డతనానికి …. ప్రతీక.
అది తెచ్చే చుట్టం అలాగే వుంటుంది కానీ మంచిగా ఎలా వుంటుంది?
పూర్ణిమ వున్నప్పుడు చీకటికి తావులేదు, చీకటి ఆక్రమించినపుడు వెన్నెలకు చోటు లేదు
వెన్నెల సాహిత్యానికి, ఇరుమనసుల కలయిక పడే విరహానికి ప్రతీక. వెన్నెల ప్రేమికుల మధ్య కొత్తసంగీతాన్ని తెస్తుంది.
కన్నీరు కవితలో ఇలా అంటారు:
“ఈ బరితెగించిన బాధని చూడు
కనుల సరిహద్దును దాటి
చెంపలను తడుపుతుంది
కనికరంలేని కన్నీళ్ళు
ఎంత ఆపినా ఆగట్లేదు
సంతోషమా
నువ్వొచ్చి కట్టడి చెయ్యొచ్చుగా!”
సంతోషం ఎలావస్తుంది, ఎవరి ద్వారా వస్తుంది, దేనివల్ల వస్తుందో తెలియనప్పటికీ ఆహ్వానించడం ద్వారా ఒక దృశ్యంగా సాగిపోతున్న ఒరవడి నుండి కవితా రూపం, అనుభవాలు మారిపోతాయి.
కొన్ని కవితల్లో మిమ్మల్ని మీరు స్థిరీకరించుకుంటున్నారు:
“అలుపుతీర్చే చిరుగాలి
అలిగి సుడిగాలైతే
చిగురుటాకులా వణికిపోతున్నాను.
కానీ..
ఈ సుడిగాలి జడివాన కురిస్తే
సాహిత్యపు మొలకలెత్తిస్తుంటే
ఆ ధారల్లో తడిసి మురిసిపోతాను గానీ
ఎండుటాకులా దూరంగా ఎగిరిపోను”
….’చిరుగాలి కోపానికి’ కవితలో
కొన్ని కవితల్లో మీరు అర్థం చేసుకుంటున్న కవిత్వ నిర్వచనాన్ని వ్యక్తీకరిస్తున్నారు.
“కవిత” అనే కవితలో
“మనసులోని భావాలు
మాటలుగా చెప్పలేని వేళ
అవి కలై … అలలై
అనుభూతుల తుఫానులు చెలరేగి
యెద తీరాన్ని తాకినప్పుడు
మది లోతుల్లో పలికేదే కవిత”
అంటారు. అనుభూతులకు, ఆలోచనలకు భిన్నంగా వాడిన పదాలు ‘అందం’ కవితలో “అదృష్టం”, ఆమె కవితలో “విధి”.
అనుభూతులు, ఆలోచనలను అందరూ ఏదో వొకప్పుడు అంగీకరిస్తారు కాని పై పదాలు అన్నివేళలా అందరికీ ఆమోదయోగ్యం కాదు. ఎందుకంటే ఇలాంటి పదాల వెనుక మతం వస్తుంది. అది భిన్నమైన అభిప్రాయాల్ని వ్యక్తం చేస్తుంది.
నాకు బాగా నచ్చిన కవిత:రేపటి ఉదయం
ఎదురుచూపులో ఎన్ని ఋతువులు కరిగిపోయాయో
నా కన్నీళ్ళల్లో ఎన్ని కలలు జారిపోయాయో
మనసు మెదడుతో యుద్ధం చేస్తుంది
ఫలితమే ఈ నిదురలేని రాత్రి
అయితేనేమిలే…
పారిపోయిన కాలాన్ని పట్టలేనని తెలుసుకున్నాను
అందుకే ఇప్పుడు
నా పుస్తకాన్ని సరికొత్తగా ప్రారంభిస్తున్నాను
ఓ నిరాశా…
ఈ రాత్రి మాత్రమే నీది
రేపటి ఉదయం…నాది….
కన్నీళ్ళు, మనసు యుద్ధం, సరికొత్త ప్రారంభం, కమాండ్ - శాసించడం
నాది అని సొంతం చేసుకొనే దృక్పథం సరికొత్త ఆవిష్కారాలకు దారి చూపిస్తుంది. నిదురలేని రాత్రిని యుద్ధంతో పోల్చడంలో నేటి జీవన పరిస్థితి “struggle for existence ” కనిపిస్తుంది. ప్రతీ వోటమిలోనుంచి గెలుపుకు మార్గాలను వెతుక్కోవచ్చు అని నిరూపించిన వాళ్ళు ఎందరో వున్నారు. జారిపోయిన, పారిపోయిన కాలం నుంచి పాఠాలను నేర్చుకున్నప్పుడే ప్రతి ప్రారంభం నిర్మాణానికి, నిర్మించుకోవడానికి దారి తీస్తుంది - అది జీవితమైనా, జీవనమైనా, సమాజమైనా.
నిరాశను శాసించడం ద్వారా ఆశను పట్టుకోవడం బాగుంది.
“ఇప్పటికైనా” కవితలో స్త్రీవాదం కనిపిస్తుంది.
అదిమిపెడుతున్న ఆశలు పైకి చెప్పాలనుకోవడం మార్పుకోసం ఎదురు చూడటమే. శిశువుగా శ్వాసించడం కేకతోనే ప్రారంభం.
కేక/శబ్దం నిశ్శబ్దాన్ని చీలుస్తుంది. తరంగ తరంగాలుగా భావం బయటపడుతుంది. ప్రపంచం మొత్తంమీద మాట్లాడగల్గిన (prominent personalities) వాళ్ళను వేళ్ళపై లెక్కపెట్టవచ్చు.
“వర్షించడానికి సిద్ధంగా
ఎన్నేళ్ళ భావాలో?
ప్రవాహంలా
ఎన్నెన్ని కన్నీళ్ళో?”
ఇది చదువుతున్నప్పుడు మా అమ్మ గుర్తుకువచ్చింది. ఆరు కానుపులు, ఏడుగురు పిల్లలు, చాలీచాలని ఆర్థిక వెసులుబాటు, రెండు మూడు సంవత్సరాలకోసారి బదిలీలు. తన వ్యకిగత ఆశలకు, ఆలోచనలకు ఎప్పుడూ వూపిరి దొరకలేదు. తనకొచ్చిన వుద్యోగావకాశాలు సంసారం, బాలింత సూలింతల మద్య నలిగిపోయాయని అంటుండేది. బహుశ కన్నీళ్ళై ప్రవహిస్తే మనసుకు వూరట కలుగుతుందేమో? మరి సమస్య మాటేమిటి? ఆశల సంగతేమిటో…. పెద్దప్రశ్న. ఇది ఒక్కరిదీ ఇద్దరిదీ కాదు. బహుశ స్త్రీలందరిదీనేమో.
కన్నీళ్ళ ప్రవాహాలవటం కొత్తదారుల్ని తెరుస్తుంది
వర్షిస్తే కొట్టుకుపోయినవి ఎన్నో.
మాట్లాడాలి ఇకనైనా…అనే భావాన్నిస్తుంది
“అతడు” కవితలో
“చాలా చెప్పాలనుకున్నాను అతనికి
కాని ఏమిచెప్పాలో తెలియని పరిస్థితి”
యవ్వనంలో తప్పని భావాలైనా ప్రేమకూ ఆకర్షణకూ మధ్య తేడా తెలవకుంటే సమన్వయం కష్టమే. సత్యభామదీ ఇదే మనస్తత్వం. కాని ఆమె ప్రౌఢ. కృష్ణుడితో తగవులాడుతుంది. అలక బూనుతుంది. కోపిస్తుంది, కలహిస్తుంది. పరిపరి విధాల తలపోస్తుంది. అది కృష్ణునిపై ఇంకా ప్రేమను పెంచుతుంది.
“నిశీధిలో నేను” కవితలో పోజిటివ్ అలోచనలు అనిచెప్పానే అది ఈ కవితకు వర్తిస్తుంది. కవిత బాగున్నట్లు అనిపించినా ప్రతీకాత్మకంగా చూస్తున్నప్పుడు పరస్పర విరుద్ధంగా అనిపిస్తాయి.
చీకటి తెరలను దాటుకుని ఇపుడే
ఉషోదయపు వెలుగుల్ని చూస్తున్నాను.
నిశీధిలో నియంత బ్రతుకు అయినా…
ఉషస్సు చూడలేక
తలను వంచిన ఈ క్షణం
ఇపుడు నాకు నచ్చుతుంది.
మబ్బులు సూర్యుణ్ణి ముసురుతున్నాయి
నా మనసుని కాదు.
ఇక ఎప్పటికీ కాదు
అప్పుడే పుట్టిన పసి పాపలా నా మనసు………
ఇందులో పరస్పర విరుద్ధమైన భావాలు వున్నాయి. ఒకసారి తలను వంచితే సమర్థిస్తునట్టూ, అంగీకరించినట్టూ, మోసుకుపోతున్నట్టూ అవుతుంది. అది నచ్చితే దాన్నుంచి బయటకు ఎప్పుడూ రావాలనిపించదు. తలను ఎత్తినప్పుడే, లక్షణాలు నచ్చనప్పుడే ఛేదించే మార్గాలను అన్వేషణ చేస్తుంది మనసైనా, బ్రతుకైనా. ఉషోదయపు వెలుగుల్ని చూడటం ఒక శుభపరిణామం.
మబ్బులు ముసిరేది నా మనసును కాదు అని చెప్పడం పాజిటివ్ ఆలోచన. ఆ అలోచనలు నిర్మలంగా, స్వచ్ఛంగా, అప్పుడే పుట్టిన పసి పాపలా వుండటం మీ కల్పనా చాతుర్య ప్రతీక.
“జీవితం” కవితలో
కన్నీళ్ళ అనుభవాలు చెబ్తూ నిర్వచనం దిశగా మారిపోయారు.
ఏదో అసంతృప్తి కనిపిస్తుంది.
ఇలాంటిదే మరొకటి “మదికోరిన మరణం”
ఇంకా ఎదురు చూస్తూనే వున్నాను నువు వస్తావని
నాకు తెలుసు నీవు రావని ..రాలేవని
తిరిగి రాని సుదూర తీరాలకు తరలిపోయావని
అయినా నిరీక్షిస్తున్నాను ఎందుకో..నువు వస్తావని
నీదైన ప్రతి జ్ఞాపకం మది లో మెదులుతుండగా
మధురమైన భావాలను కలిగిస్తుంది
అసలు నువులేవన్న మాటనే మరిచిపోతున్నాను
మది కరిగించే నీ చిరునవ్వు కనులముందు కనిపిస్తూనే వుంది
నాపై వెన్నెల జల్లులు కురిపిస్తూనే వుంది
ఒంటరినై వున్నపుడు నీ వెచ్చని స్పర్శ,
ఓదార్పుగా తీయని పలకరింపు తాలూకు భావన
ఇప్పటికీ నువ్వు వున్నావన్న అనుభూతిని కలిగిస్తున్నాయి
ఆ తలపులే …నీవు నా వెంటే వున్నావన్న ధైర్యాన్ని ఇస్తున్నాయి
అయినా………….నీవు లేని నా కల సయితం ఊహించలేను
నీ నీడగా మారిన నా మనసుతో పాటూ నేనూ వస్తున్నాను
నిను చూడాలని..నీ దరి చేరాలని
ఈ లోకానికి చివరి వీడ్కోలు పలుకుతూ…
నీ దరి చేరబోతున్న నేను
ఇందులో కన్నీళ్ళు, నల్లని అనుభవాలు పిండాలని ప్రయత్నించారు.

మనసుభాష: ఈ కవిత దగ్గరకు వచ్చేసరికి మీ కవితా ప్రయాణం రూపుదిద్దుకుంది. నిశ్శబ్ద సంగీతాన్ని ఇందులో ఇమడ్చగలిగారు. అద్భుతమైన చిత్రీకరణ కూడా.
ఏకాంత వనం లో
ఆమె - నేను
మౌనం గల గలా
మాట్లాడేస్తుంది.
మనసులు ఏమి అర్థం చేసుకున్నాయో
కన్నులు ఏమి భాష్యం చెప్పుకున్నాయో
చిత్రంగా..
చిరునవ్వుల అంగీకారాలు తెలుపుకున్నాయి
“ఈ తరం” కవితలో..
“అలారం మోతలతో
ఉలికిపాటు మెలకువలు
అలసిన మనసులతో
కలలులేని కలత నిదురలు”
నిజంగా ఈ తరానికి ప్రతీకే. జీవన శైలి ప్రతిబింబిస్తుంది.
“ఓ భావన” కవితలో
ఒక అందమైన భావనకి వేవేల రూపాలు
అమ్మ-నాన్న
అన్న-చెల్లి
అతడు-ఆమె
నువ్వు-నేను…ఇలా ఎన్నో
అన్ని మనసుల మధ్యా ఉన్న
ఒకే వారధి ప్రేమ
అమృతం తాగిందేమో ఈ ప్రేమ
నిత్యం యవ్వనంతో వుంటుంది
అందరినీ తనలో నింపేసుకుంటూ
అందరినీ తనతో కలిపేసుకుంటూ…
మురిపిస్తూ[పసిపాపై]-మరిపిస్తూ[అమ్మై]
కవ్విస్తూ[ప్రేయసై]-లాలిస్తూ[నాన్నై]
బాధిస్తూ[అసూయై]-ఓదారుస్తూ[నేస్తమై]…ఇలా
ఎన్నో అనుభూతుల్ని అందిస్తూ.. మిగిలింది
చిరంజీవిగా ఈ ప్రేమ
[] పెట్టకుండా రాసుంటే బాగుంటుందేమో
పసిపాపనై మురిపిస్తూ
అమ్మై మరిపిస్తూ నాన్నై లాలిస్తూ
ప్రేయసినై కవ్విస్తూ
అసూయై బాధిస్తూ
నేస్తమై ఓదారుస్తూ
- ఇలా
ఎన్నో అనుభూతుల్ని అందిస్తూ
మిగిలింది చిరంజీవిగా
ఈ ప్రేమ.
ఆమె
తనొక జ్ఞాపకమై వుంటానంది
నేను వద్దన్నాను
తనొక అనుభూతిగా మిగులుతానంది
నేను కుదరదన్నాను
గుండెల్లో నిలుస్తానుగా అంది
సదా కళ్ళెదుట వుండమన్నాను
గతమై నా వెనుక వుంటానంది
జతగా నా పక్క నడవమన్నాను
జన్మంటూ వుంటే నీ కోసమే అంది
నీతోటే నేనంటూ..ఈ జన్మకి వీడ్కోలన్నాను
మొదట ఓదార్చింది–తరువాత వివరించింది
బ్రతికి సాధించమంది
సాధించి దానిలో తనను బ్రతికించమంది
కళ్ళు తుడుచుకున్నాను
నాకు దారి చూపుతూ..అనుక్షణం విధిని గుర్తుచేస్తూ
ఎదురుగా నా లక్ష్యం రూపంలో ఆమె
తన రాక కోసం
నచ్చిన నెచ్చెలి చెప్పే
తొలకరి చినుకుల్లాంటి ముద్దు మాటల్లో
ముద్దగా తడిసిపోవాలని
తొలి వేకువ నుండి ఎదురుచూస్తుంటాను.
ఒంటరిగా కాదులెండి
తోడుగా ఆమె తలపులు.
తను ఒకసారి వచ్చి వేల వసంతాలను
కానుకిచ్చి వెళుతుంది.
అనుభూతుల వానలో తడిపి
ఆరేలోపు వచ్చేస్తానంటుంది.
నాకు మాత్రం
మనసు కన్నులతో చెప్పిన ముచ్చట్లతో
రేయి కలలా సాగిపోతుంది.
నెచ్చెలి తెచ్చే
నవ్వుల కోసం ఎదురుచూపుల్లో
మళ్ళా వెన్నెల వచ్చేస్తుంది.
అద్భుతమైన కవితలు. మీది కాని స్వరూప స్వభావాన్ని వ్యక్తీకరిండం: ఇది వ్యక్తిగతానికి భిన్నం. సఫలమయ్యారు. ఈ కవిత్వాన్ని చదువుతూ తక్కువ రాసానేమో అని ఒకసారి, ఎక్కువ రాసానేమో అని ఒకసారి అనిపిస్తుంది. సామాజిక, ఆధ్యాత్మిక, భావాత్మక, ప్రగతిశీల, అభ్యుదయ, స్త్రీవాద కవిత్వాన్ని ముమ్మరంగా మీరు రాయాలని అభిలషిస్తున్నాను.
లేఖల గురించి ఓ మాట:
ఉత్తరాలు తరిగిపోని సంపద లాంటివి. దానికి కవిత్వం అద్దటం ఒక మహత్తర ప్రక్రియ. ఉత్తరాలు ఏకాంతం నుండి సమూహాల్లోకి, సమూహాల నుండి ఏకాతంలోకి వంతెనను నిర్మిస్తాయి. ఎవరి వంతెనకు వాళ్ళ నేపథ్యమే చిత్రాన్నిస్తుంది. నిర్మించడమే. మీరు మీ వంతెనను ప్రదర్శనకు పెట్టారు. సుమారు రెండు కిలోమీటర్లున్న రాజమండ్రి వంతెనలా. లండన్ లోని వంతెనపైనో, హౌరా వంతెనపైనో విహరిస్తున్నట్టు అక్షరాల వంతెన పైనుండి ఎవరికివారే మరో కొత్త వంతెన నిర్మించుకోవాలి.
బాల్యంలో తొక్కుడు బిళ్ళ ఆడినట్టు, యవ్వనంలో దాచి దాచి చదువుకున్నట్టు మనస్సులో కట్టుకున్న కొత్త ఫొటో ఫ్రేములా అనిపించాలి. అలా అనిపించాయి నాకు. ఈ అనుభూతులు మీ అక్షరాల మధ్య దాగివున్నాయి వెలికితీయండి.
పుస్తకంగా చేయతగ్గ కవిత్వం ఇందులోవుంది. విరివిగా రాయండి. బ్లాగులే కాకుండా ఇతర పత్రికల్లో కనిపిస్తారని ఆశిస్తూ..
అభినందనలతో…..
జాన్ హైడ్ కనుమూరి
---------------published in poddu.net
3182

పరివ్యాప్త - సమీక్ష

పరివ్యాప్త, స్త్రీ సమస్యలను ఒకచోట కూర్చిన కవిత్వ ప్రయత్న సంకలనం. ఇందులో అనేక స్త్రీ సమస్యలు వున్నాయి. భ్రూణ హత్యలు, వరకట్న సమస్యలు, వంధ్యత్వ సమస్యలు, మానసిక క్షోభ – వీటన్నిటిపై స్పందించిన 100 మంది కవులు, కవయిత్రులు వున్నారు. వీరిలో లబ్ద ప్రతిష్టుల నుండి విద్యార్థుల వరకూ వున్నారు. కొత్త, పాత కలయికలతో నాలుగు తరాల కవులున్నారు. కొత్తవారికిది ప్రోత్సాహమే అయినా సమస్యాత్మక అలోచనాధారకు కొంచెం విఘాతం కలిగే అవకాశంవుంది. ఇందులోని కొన్ని కవితలు వివిధ పత్రికలలో ముద్రింపబడినప్పటికీ మొత్తంగా చూసినప్పుడు పత్రికల్లో వచ్చినవి తక్కువే కనిపిస్తాయి. సంపాదకురాలు వ్యయప్రయాసలకోర్చి ఒక్కచోట చేర్చడం, వాటిని సంకలనంగా తేవడం అభినందనీయం. స్త్రీ సమస్యలు అనగానే పురుష వ్యతిరేకత కాదు అని తనముందుమాటలో చెప్పుకున్నట్టు “మానవీయ స్పర్శ” తో చూడవలసిన అవసరాన్ని తెలియజేసాయి, ఇందులోని కవితలు. ఇంకా ఇందులో స్త్రీ ఔన్నత్యాన్ని చాటిచెప్పే కవితలు, అమ్మగురించి చెప్పే కవితలు, వివిధ సంఘటనలకు స్పందించిన కవితలు, వేదనలు, నిర్వచనాలు, ముందడుగు వేయటానికి స్ఫూర్తినిచ్చే కవితలూ కనిపిస్తాయి.
స్త్రీల సమస్య అనగానే నాకు కొందరు స్త్రీల జీవితాలు గుర్తుకు వచ్చాయి…
నాయనమ్మ – వందయేళ్ళనాటి మాట.. మతం మార్పిడి, వెలివేత, దాడులు, వలస, వైధవ్యం, పిల్లలపోషణ, వాళ్ళచదువులు – వీటి వెనుక ఆమె కోల్పోయిన, పొందిన స్వేచ్ఛ.
అమ్మ – చదువు, వివాహం, కానుపుల వెంబడి కానుపులు, తరచుగా బదిలీలు, చాలీచాలని ఆర్థిక వెసులుబాటు – వీటి మధ్య నలిగిపోయిన మనసు స్వేచ్ఛ.
అవివాహితలుగా వున్నకొందరు – ఆర్థిక అస్థిరత, ప్రేమ వంచన, సమాజపు సూటిపోటి మాటల మధ్య జీవితం వెళ్ళదీస్తున్న జీవితం
గృహనిర్బంధపు జీవితం – ఇల్లు తప్ప బాహ్య ప్రపంచం తెలియకుండా నిర్బంధింపబడిన వాళ్ళు వున్నారు – వాళ్ళు కోల్పోయిన స్వేచ్ఛ.
కొన్ని వేశ్యా జీవితాలు – బలవంతంగా మార్చబడే జీవితాలు, ప్రోత్సాహకంగా మార్చబడే జీవితాలు, మోసపూరితంగా మార్చబడే జీవితాలు, సరదాగా మార్చబడే జీవితాలు, ధనార్జన కోసం మార్చబడే జీవితాలు.
నాకు తెలిసిన జీవితాలు వేరొకరికి ఎలా తెలిసాయా అనేది ప్రశ్న. వ్యక్తులు, సందర్భాలు, స్థలాలు మారవచ్చుకాని సమాజంలోవున్న పరిస్థితులు ఒకేలా వున్నాయనిపిస్తుంది.
ఈ కవితల్ని చదువుతున్నప్పుడు తలెత్తే ప్రశ్నలెన్నో! రూపంలో ఎలావున్నా.., ఇంకా స్త్రీ సమస్యలకు నిర్వచనాల్ని వెదుక్కోవడం శోచనీయం.
వీటన్నిటికీ పురుషుడే కారణమా? పురుష ఆధిక్యతే కారణమా? అక్షరాస్యత లోపమా? అజ్ఞానమా? ఇంకా ఏమైనానా??
ఇలా ఎన్నో ప్రశ్నలు, ఆలోచనల్తో బుర్రవేడెక్కుతుంది.
మరి అప్పుడప్పుడూ బయటపడే మానసిక వికృత ప్రవృత్తులకు ఏది కారణం? – అలోచించవలసిందే.

• నాకు దక్కనిది ఎవ్వరికీ దక్కకూడదనే ప్రవృత్తి విద్య నేర్పే దామోదర్ జ్ఞానాన్ని కప్పివేసింది.
• ఇదే రకమైన ప్రవృత్తి మనోహర్ వుదంతం.
• వీరికి భిన్నంగా వెలుగుచూసిన వుదంతం, తిరుపతిలో ఉన్నత విద్యాసంస్థలలో బోధనచేసే (పేరు గుర్తురావటంలేదు) స్త్రీ వేశ్యా వృత్తిని ప్రోత్సహించడమే కాకుండా, కేంద్ర బిందువుగా మారటం.

ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో స్త్రీకి విద్య ఎంతవరకూ సమస్యల్ని తీరుస్తుంది అనేది సందేహమే.
కొందరు బయట పడుతుంటారు. బయటపడకుండా వేధించే వాళ్ళగురించి ఏమిటి??
ఈ విషయాలను, పరిస్థితులను చూస్తున్నప్పుడు లోపం ఎక్కడున్నదనే ప్రశ్న తలెత్తుతూ వుంటుంది.
పురుషాధిక్య భావజాలం, స్త్రీ ని భోగ వస్తువుగాను, సంతాన పునరుత్పత్తి సాధనంగానూ మాత్రమే చూడటం – ఇవి ప్రధాన కారణాలు కావచ్చు.
లింగ వివక్షతను అర్థంచేసుకోవటంలోని భావజాలాన్ని మార్చుకోవలసిన అవసరంవుంది. సమాజం లో వేళ్ళూనుకుపోయిన భావ జాలాల దృష్ట్యా చూస్తే కొన్ని రకాల స్త్రీ సమస్యలకు కేవలం పురుషుడే కాదు, స్త్రీ కూడా కారణం అని తోస్తుంది. ఈ కొత్త కోణం నుండి స్త్రీ సమస్యలని పరిష్కరించే దిశగా అడుగులువేయటానికి, ఇప్పటికే నడిచివెళ్ళిన వారి అడుగుజాడలు వెతుక్కోవటానికి ఈ సంకలనం ఉపయోగపడుతుందని, ఉపయోగపడాలని అభిలషిస్తున్నాను.

లోపలిపేజీల్లోకి తొంగిచూస్తే..
కలలప్రియదర్శిని (జాన్ హైడ్ కనుమూరి) 120పే

“ఆదినుంచి
వర్గవర్గాలుగా విభజింపబడ్డ భూమిపై
నీ శ్వాస కేర్‌మన్నప్పుడే
అవమానం కొండచిలువై
మింగాలని ప్రయత్నిస్తోంది
మింగలేనప్పుడు
ఆశలపండేదో తినేటట్టుచేస్తుంది
నడుస్తున్న దేహం వెనుక
నీడలా వెంటాడుతుంది”

బహుశ ఈ సంకలనం సారాంశం ఇదే అనిపిస్తుంది. అయితే ఛేదించే మార్గాలు, ప్రయత్నాలు, ప్రయత్నాన్వేషణలు వ్యక్తపరచిన కొన్ని పాదాలను చూద్దాం.
సంఘటనలు: సమయసమయాలలో జరిగే సంఘటనలు కాలపరిస్థితికి, మనోభావానికి అద్దం పడుతుంటాయి. ఆ సందర్భంలో స్పందించి రాసిన కవితలు సామాన్య పాఠకులకు తీవ్రంగా అనిపించినా సమస్య యొక్క తీవ్రతను, తత్వాన్ని తెలియచేస్తాయి.
ప్రతి – ఘటన – జ్వలిత (172పే) తస్లీమాపై దాడి

“పగటి నక్షత్రంలా కవితాక్షర దేహంతో
స్వేచ్ఛకోసం చేసే నాదం
నీకు అతివాదమయ్యిందా”

అని ప్రశ్నిస్తుంది.
దుఃఖైర్లాంజి - ఎండ్లూరి సుధాకర్ (159పే) ఖైర్లాంజి సంఘటన

“పైట జారితేనే ఉలిక్కిపడి
పాతివ్రత్యానికి భంగం కలిగిందనుకొనే
కలనాంగలు కదా!
సాటి స్త్రీ స్తనాలను
గొడ్డళ్ళతో అడ్డంగా నరుకుతుంటే
అడ్డుపడాల్సిందిపోయి
తల్లీకూతుళ్ళని
కళ్ళెదుటే మానభంగం చెయ్యమని
మంత్రాలు పలికిన నోళ్ళతో
మద్దతు ఎలా పలికారమ్మా”

అని ప్రశ్నిస్తాడు
బాల్స్ ఓన్లీ షుడ్ బౌన్స్ – వంశీ కృష్ణ (156పే) టెన్నిస్ బ్రా మోడలింగ్
టెన్నిస్ తారల దుస్తులపై బాల్స్ బౌన్స్ అనే నినాదంపై చెలరేగిన వివాదానికి స్పందించిన వంశీ కృష్ణ తీవ్రస్వరంతోనే నిరసనను తెలియచేసారు.

“అవున్నిజమే!
బంతులు మాత్రమే ఎగరాలి
యవ్వనోధృతిలో గర్వపడే ఆ రెండు మాంసఖండాలు మాత్రమే ఎగరాలి

.. అంటూ

ఆ రెండూ
‘బ్రా’ల మార్కెట్‌ను నూరుశాతం కైవసం చేసుకొనే
విక్రయ వ్యూహాలు మాత్రమే!

.. అని మార్కెట్ రహస్యాని తెలియచేస్తాడు
పదకొండుమంది స్త్రీలు- అరసవిల్లి కృష్ణ (136పే)
గిరిజన స్త్రీలపై పోలీసుల అత్యాచారాన్ని నిరసిస్తూ రాసిన కవితయిది.
అస్తిత్వం ఒక ప్రశ్న – దేవదానం రాజు (75పే)
ఉత్తర్ ప్రదేశ్ లో సంతాలీ ఆడపిల్లల్ని వేడుక జరిపి చంపేస్తారనే వార్త
మిగతా కవితలలో కొన్ని ఇలావున్నాయి

కవులు తమతమ కలాలకు
పదుపెట్టాల్సిన సమయం ఆసన్నమైంది
ఊరికే మనసులో మధనపడకుండా!

అంటారు శ్రీగిరిరాజు విజయలక్ష్మి(100పే).

మనమిప్పుడు పచ్చినిజాల్ని
నిక్కచ్చిగా మాట్లాడుకుందాం
……
మరింత బహిరంగంగా బరితెగించి
విపరీతంగా మాట్లాడుకోవాలి
ఈ సందర్భం ప్రకృతి విస్ఫోటిస్తున్న
కల్లోలిత దృశ్యాలది….

అని మాట్లాడవలసిన అవసరాన్ని అనిశెట్టి రజిత గుర్తుచేస్తున్నారు.

కనురెప్పల మాటున దాచుకున్న ఉప్పెనలని
ఆపి ఆపి గొంతు నరాలు తెగిపోతున్నాయి
ఎప్పుడో గుండె పగిలేతీరుతుంది …

అంటారు అనామిక (84పే)
ఇపుడున్న సామాన్య స్త్రీల గురించి శిలాలోలిత ఇలా అంటారు

“ఉదయం
అతడు…
ప్యాంటూ చొక్కా తొడుక్కొని వెళ్తాడు
ఆమె
ఇంటిని కూడా తొడుక్కొని వెళ్తుంది
నడుస్తున్న ఇల్లులా వుంటుంది”

… అనగనగా ఓ ఇల్లు (112పే)
ప్రపంచీకరణ నేపథ్యంలో దాంపత్యంకూడా కార్పొరేట్ అయిపోతున్న బాధను జ్వలిత ఇలా వెలిబుచ్చారు

సూర్యచంద్రుల కాపురం
- రాత్రింబవళ్ళ స్నేహం
నాకు సూర్యోదయంతో బతుకుతెరువు
నీకు చంద్రోదయంతో సుఖం కరువు
దాంపత్యానుబంధం అమావాస్య కారుచీకటి
కోరికలను కంట్రోల్‌చేసే రిమోట్ ఐదంకెల వేతనం

-కార్పొరేట్ దాంపత్యం (123 పే)
అమ్మకళ్ళు (46పే) గురించి అందంగా చెప్పిన మెహజబీన్ పదాలు

కలల శాలువాకప్పుకొని
నాన్నతో ఏడడుగులు నడిచినప్పుడు
అమ్మకళ్ళు స్వప్ననిక్షేపాలు
…
అక్షరాలు తెలిసిన అమ్మ
నిర్దాక్షిణ్యంగా గాయపడినప్పుడు
అమ్మకళ్ళు భాషకందని భావాలు.

స్త్రీని మహోన్నత శక్తిగా తనదైన శైలిలో మనముందుంచారు కె. శివారెడ్డి కాంక్షారణ్యంలో (45పే)

“పెద్దపులిలాంటి ఆమె, పుణ్య నదిలాంటి ఆమె
పొగరుమోతు పద్యంలాంటి ఆమె
ఆమె మన తహ తహ మన తపన
తనివితీరని దాహం
మనచేతగానితనాల అవతల మోగుతున్న జేగంట
రాత్రిపగలు రగులుతున్న అగ్నిగుండం
నిప్పుల జడివాన మనల్ని అల్లుకున్న పురాస్మృతి

… అంటూ

శివుడామె ముందు కూర్చుని
తపస్సుచేస్తున్నాడు
ఒక ప్రాకృతిక జ్ఞానాన్నివ్వమని
శరీరంతో స్వర్గారోహణ
ఎలాచెయాలో చెప్పమని

“పరివ్యాప్తమవుతున్న స్త్రీవాద కవిత్వం” అంటూ కొండేపూడి నిర్మల,
“నడిచేదీ నడిపించేదీ పరివ్యాప్త” అని రామాచంద్ర మౌళి
సరికొత్త కవితా సంపుటి పరివ్యాప్త అంటూ చేకూరి రామారావు రాసిన పరిచయవాక్యాలు వున్నాయి.
స్త్రీ సమస్యలను అర్థంచేసుకొనే నేపథ్యంలో చదవాల్సిన పుస్తకం

- దొరుకుచోటు:
అన్నిపుస్తక కేంద్రాలలోను మరియు -
జ్వలిత (విజయకుమారి దెంచనాల)
గవర్నమెంటు ఉన్నత పాఠశాల,
రామవరం, కొత్తగూడెం
-507 101.
సెల్ నం. +9989198943

http://poddu.net/2008/%E0%B0%AA%E0%B0%B0%E0%B0%BF%E0%B0%B5%E0%B1%8D%E0%B0%AF%E0%B0%BE%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%A4-%E0%B0%95%E0%B0%B5%E0%B0%BF%E0%B0%A4%E0%B0%BE-%E0%B0%B8%E0%B0%82%E0%B0%95%E0%B0%B2%E0%B0%A8%E0%B0%82/